Кезеңдер

Уақыты

Би-шешендер

1-кезең

XI-XIII

Майқы би, Аяз би

2-кезең

XIV-XVI

Асан қайғы, Жиренше шешен

3-кезең

XVIII

Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би

4-кезең

XVIII-XIX

Байдал би, Тіленші би, Тарақты тұяқ, Шалқар шешен

5-кезең

XVIII-XIX

Сырым Датұлы, Досбол шешен

Төле би- 1663-1756

Қазыбек би- 1667-1763

Әйтеке би- 1689-1766

Шоқан Уалиханов- 1835-1865

Ыбырай(Ибрагим) Алтынсарин- 1841-1889

Абай Құнанбайұлы- 1845-1904

Шәкәрім Құдайбердиев- 1858-1931

Ахмет Байтұрсынов- 1873-1937

Міржақып Дулатов- 1885-1935

Жүсіпбек Аймауытов-  1890-1931

Мағжан Жұмабаев- 1893-1938

Ілияс Жансүгіров- 1894-1938

Бейімбет Майлин- 1894-1938

Сәкен Сейфуллин- 1894-1938

Мұхтар Әуезов- 1897-1961

Сәбит Мұқанов- 1900-1973

Ғабит Мүсірепов-1902-1985

Бауыржан Момышұлы-1910-1982

Ілияс Есенберлин- 1915-1983

Қаныш Сәтбаев- 1899-1964

Әбілхан Қастеев- 1904-1973

Төлеген Досмағамбетов- 1940-2001

Төле би- 1663-1756

Қазыбек би- 1667-1763

Әйтеке би- 1689-1766

Шоқан Уалиханов- 1835-1865

Ыбырай(Ибрагим) Алтынсарин- 1841-1889

Абай Құнанбайұлы- 1845-1904

Шәкәрім Құдайбердиев- 1858-1931

Ахмет Байтұрсынов- 1873-1937

Міржақып Дулатов- 1885-1935

Жүсіпбек Аймауытов-  1890-1931

Мағжан Жұмабаев- 1893-1938

Ілияс Жансүгіров- 1894-1938

Бейімбет Майлин- 1894-1938

Сәкен Сейфуллин- 1894-1938

Мұхтар Әуезов- 1897-1961

Сәбит Мұқанов- 1900-1973

Ғабит Мүсірепов-1902-1985

Бауыржан Момышұлы-1910-1982

Ілияс Есенберлин- 1915-1983

Қаныш Сәтбаев- 1899-1964

Әбілхан Қастеев- 1904-1973

Төлеген Досмағамбетов- 1940-2001

Ата- әкенің әкесі

Әже- әкенің шешесі

Әке-шеше- дүниеге ұрпақәкелген ерлізайыпты адамдар

Бала- ата-анадан туған ұрпақ, олар ұл, қыз деп аталады

Ұл- шаңырақ иесі, ұрпақ жалғастырушы

Қыз- басқа елдің болашақ келіні, болашақ ана

Немере- ұлдың баласы

Шөбере- немеренің баласы

Жеңге- ағаның әйелі

Жезде- әпкенің күйеуі

Келін- ұлдың әйелі

Нағашы- шешенің туыстары

Жиен- қыздан туған бала

Бөле- әпкелі- сіңлілердің балалары

Фонетика

42 әріп бар

Қазақ тілінде дыбыс саны-37

Тілдің қатасына қарай: жіңішке(ә,ө,ү,і,е,и,э) жуан(а,о,ұ,ы,у).

Жақтың қатысына қарай: қысаң(ы,і,и,у,ү,ұ) ашық (а,ә,о,ө,е,э)

Еріннің қатысына қарай: езулік(а,ә,е,ы,і,и,э) еріндік(о,ө,ү,ұ,у)

Ұяң:бвгғджзһ;үнді: йлмнрлу;қатаң: кқпстфцхчшщ

Ашық буын: а-ға,бала;тұйық: ат,ант; бітеу: бал, тарс, класс, мектеп.