| Главная » Файлы » Ұстаздарға көмек » Бастауыш сыныптарға |
ТІРЕК - СЫЗБА ТЕХНОЛОГИЯСЫ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫН ДАМЫТУ.
| [ Скачать с сервера (73.5 Kb) ] | 03.04.2015, 10:27 |
| ТІРЕК - СЫЗБА ТЕХНОЛОГИЯСЫ АРҚЫЛЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫН ДАМЫТУ. Біздің елімізде білім берудің жаңа жүйесі қалыптасып келеді. Білім беруде оқытудың озық технологиялары енгізіліп, оқушыны оқытуға жан-жақты жағдай жасалуда. Қазіргі педагогиканың оқушылардың бойында шығармашылықпен қызмет ету саласын қалыптастыруға бағытталуы педагогикалық іс-әрекет ұстанымдарының өзгеруіне әкелді. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны және құрылымымен қатар ғылымға және тәрбиеге негізделген жаңа идеялар мен технологиялары бар. Әртүрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеге енгізудің маңызы зор. Себебі заманның оқыту технология меңгеру – өте күрделі де ұзақ үрдіс. Жаңаша оқыту технологияларының ішінде тірек-сызба технологиясы оқушылардың шығармашылығын дамытуда маңызы орасан зор. В. Ф. Шаталовтың тірек – сызба технологиясы - оқушылардың ойлау іс-әрекетіне, психологиялық тірек жасайды. Ол оқу үдерісіндегі үлгерім, сапалы сабақ, тұрақты білім беруге негізделеді. Шаталов оқу материалын мүлде қайта қарап толықтырады. Ол одан ірі блок жасады. Көп қайталаудан бұл блоктар ''ықшамдалады'' және ''жинақталады''. Оқу материалы схемаға түсіріледі, конспект жасалады. В. Ф. Шаталов қолданған әртүрлі әдістер: түсіндіру, тірек конспектілер (сигналдар), символдар, дыбыстандыру, оқулықпен жұмыстар, тіректі сигналдарды жазбаша қайта жаңғырту, өзара бақылау қағаздарын толтыру т. б. Оқудың мазмұнын байланыстыру және бұл әдісті бір тұтас педагогикалық процеске пайдалану, жаңашылдардың оқушылардың танымдық іс-қимылын сатылы түрде дамуын қамтамасыз етеді. Бұл туралы В. Ф. Шаталов өзі былай деп жазды: ''Бірінші саты - көпсалалы, білімдарлықпен - жүйелі, эмоциональды түрде таңдаған параграфты мұғалімнің сабақты түсіндіруі. Екінші саты - тірек плакаттары бойынша, оқу материалдарын түсіндіру, дауыстап оқыту, негізгі ұғымдарды әртүрлі символ-дардың көмегімен, кодты шешу арқылы түсіндіру және олардың өзара логикалық байланысын анықтау. үшінші саты, тірек сигналын үйрену, сол арқылы әрбір оқушы үйренеді және альбомдарына жапсырады. Төртінші саты - оқулықпен және үй жағдайында - тірек сигналдарының беттерімен жұмыс істеу. Бесінші саты - келесі сабақта тірек сигналдарын жазбаша еске түсіру. Алтыншы саты - тірек сигналдары бойынша жауап қайтару (жазбаша және ауызша жай дыбыспен, магнитофонды өзара бақылау қағаздары бойынша т. б.) Жетінші саты - бұрын өткен материалды тереңдету және жай қайталау. Тірек-сызба арқылы оқыту технологиясы төмендегідей мақсатты көздейді: - білім, білік дағдыны қалыптастырады; - барлық баланы оқыту; - оқытуды жеделдету. Тірек-сызба арқылы оқыту технологиясының ерекшеліктері: - үнемі қайталау, міндетті кезеңдік бақылау, жоғары деңгейдегі қиыншылық, блокпен оқыту, тіректі қолдану; - жеке бағдарлы қарым-қатынас, ықпал; - ізгілендіру, ерікті оқыту; - әр оқушының жобасының жариялылығы, түзетуге, өсуге, табысқа жетуге жағдай жасау; - оқыту мен тәрбиенің бірлігі. Қазақ тілі сабағында тірек-сызба технологиясы арқылы шығармашылын дамытуға берілген шығармашылық тапсырмалар оқушылардың танымдық қабілеті мен ақыл-ойын дамытуға, қисынды ойлауын, қиялын дамытуға, өздерінің ой-пікірін, көргенін, оқығанын мазмұндату арқылы ауызша сөйлеу мен тілін дамытуға қөп қөңіл бөлінеді. Бастауыш сыныптағы оқушылардың шығармашылығы тек өзіне ғана жаңалық болып табылатын субъективті жаңалық. Тірек – сызба арқылы оқушылардың шығармашылығын қалыптастыру және дамыту мәселесі шығармашылық үдерістің қандай кезеңдерден, яғни неден басталып, немен аяқталатынындығын білуді талап етеді. Шығармашылық үдерістің әр кезеңінде бала бойында әртүрлі сапалақ қасиеттер қалыптасып жатады. Мәселен, алғашқы кезеңдерде жаңалықты сезіну, қайшылықтарға деген ілтипат, ал келесі сәттерде шығармашылыққа деген күдік, шығармашылық елес орын алады. Белгісіздік кезеңіндегі «бас қатырулар» табандылық, танымдық белсенділік, эрудицияны қалыптастырса, еңбектің нәтижесі, баланы жоғары көңіл – күйге бөлеп, жаңа істерге жігерлендіреді. Мұның барлығы бастауыш сынып оқушыларында болуға тиісті қасиеттер болып табылады. Шығармашылық жұмыстың түріне, мақсатына қарай бұл кезеңдер бір-бірімен астасып, қабысып жатуы әбден мүмкін. Оларда қалыптасып, әрі қарай дамып отыратын сапалар да бірі анық көрініп, бірі керісінше уақытша көмескіленіп жатуы ықтимал. Дей тұрғанмен, тұтас алғанда, әр баланың бойындағы табиғи, қайталанбас ерекшеліктермен біріккен кезде аталған сапалар көп жағдайда шығармашыл тұлғаның таңғажайып үлгісін құрайды. Шығармашылық әрекетте оқушының іздену жұмысы басты нысанада болады да оқу әрекеті оқушының жалпы қабілетін дамытып, шығармашылық әрекет нақты жағдай шешу барысында нәтижеге жеткізетін қабілеттерін дамытады. Шығармашылық тапсырмаларда оқушылар өзінің белсенділігін көрсетеді. Жаңа тақырыпты меңгеруге іздену арқылы шығармашылыққа ұмтылады. Бастауыш сынып оқушыларын танымдық, шығармашылық қабілеттерін дамыта оқыту олардың сабаққа деген қызығушылығын оятып, ойын, ынтасын арттыра түседі. Қазақ тілі сабағында оқушыларға тірек-сызба технологиясы арқылы шығармашылығын дамытуда төмендегідей тапсырмалар беруге болады. Мәселен: 1. Берілген тірек-сызбадағы сөздерді қатыстырып ертегі құрастыру. 2. Мәтін құрастыру. 3. Мағыналас сөздерді сызықтармен байланыстырып, сөйлем құра. 4. Берілген сөздерді пайдаланып өлең құрастыру. Қорыта айтқанда, оқушы бойында шығармашылықты дамытуда үздіксіз құлшыныс, оқуға, білім алуға деген ұмтылыс ұдайы өшпей, күннен-күнге дами түсуі керек. Сонда ғана оқушы бойында білім нұры тасып, кластан-класқа көшкен сайын оқушының ішкі дүниесі, сыртқы ортамен байланысы дамып, оқушы дүниетанымы арта түсері анық. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Рахметова С.Р. Қазақ тілін оқыту методикасы. – Алма-ата: Ана тілі, 1991. – 84 бет. 2. Жеткізген Ж. Қазақ тілін оқытудың тиімді әдістері. Әдістемелік құрал. – Алматы: Алматыкітап, 2007. – 56 бет. 3. Люблинская А.А. Бастауыш мектеп оқушысының психологиясы жөнінде. – Алматы: Мектеп, 1981 – 237 бет. 4. Шаталов В.Ф. Тока опоры. – Москва, 1987 5. Беспалько В.П. Слагаемые педпгогической технологии. – Москва, 1989. | |
| Просмотров: 2606 | Загрузок: 505 | | |
| Всего комментариев: 0 | |