Анемия және оның түрлері

Анемия немесе қан аздық деп, қан көлемінің бірлігімен салыстырғанда эритроциттер мен гемоглобиндер мөлшерінің азаюын айтады. Анемия әр түрлі аурулардан (бауыр, бүйрек, ішкі секреция бездерінің), улунудан, қан құрауға қатысатын факторлардың жеткіліксіздігінен, жілік майындағы гипоплазиядан, эритроциттер гемолизінен т.б. пайда болады. Анемия кезінде қанның тыныс алу функциясы бұзылады. Асқынған анемия жағдайында оттегі жетіспеушілігі ауыр зардапқа ұшыратып, организм өлуі мүмкін.
Жілік майының функциялық күйіне сәйкес (қан құрау типі бойынша) анемияның мынадай түрлері бар:
Регенеративтік анемия жілік майының гиперплазиясымен, эритроциттердің күшті бөлінуімен сипатталады. Анемияның бұл түрі көп қан кеткенде және эритроциттер гемолизінде байқалады.
Гипорегенеративті анемия. Анемияның бұл түрінде эритропоэз бұзылады немесе зардап шегеді. Қан құрайтын факторлардың (В витаминінің) жеткіліксіздігінен немесе организмде темірдің аздығынан, авитаминоздардан, ашығудан, үнемі қансыраудан, уланудан және инфекциялық аурулардан эритропоэз бұзылуы мүмкін.
Арегенеративті анемия. Мұндайда жілік майының функциясы едәуір тежеліп, эритропоэз процесі мүлде тоқтауы мүмкін. Жілік кемігі сарғаяды. Анемияның арегенеративтік формасы да организмнің өлуімен аяқталады. Бұл сәуле ауруында, авитаминоздарда, күштіулармен уланғанда пайда болуы мүмкін.
Дизэритропоэздік анемияда, басқаша айтқанда, тиімсіз эритропоэзда, эритроидты клеткалардың көпшілігі жетілген сатысына жетпей-ақ, жілік майының ішіндегі гемолиз салдарынан бүлінеді.
Этиологиясы бойынша анемия былайша бөлінеді:
а) постгеморрагиялық
б) гемолиздік
в) анапластикалық.
Анемияның дамуының басты факторлары – эритроциттердің азаюы (қансырау, гемолиз) және қан құраудың бұзылуы салдарынан эритроциттердің бөлінуінің жеткіліксіздігі.
Постгеморрагиялық анемия әр түрлі себептерден қансырау нәтижесінде пайда болады.
Гемолиздік анемия қан арнасына немесе қан құрайтын аппаратқа улы заттар түскенде эритроциттердің жаппай бүлінуінен пайда болады.
Гемолиздік анемияда қан көбейгендіктен және тканьдерде билирубин пигменті жиналғандықтан сары ауруға айналуы мүмкін. Мұның негізгі көзі бұзылған эритроциттердің гемоглобині болып саналады.
Пайда болу себептеріне қарай гемолиздік анемия жүре пайда болған және туа біткен деп бөлінеді:
а) жүре пайда болған гемолиздік анемия көбінесе тамыр ішіндегі эритроциттер гемолизімен ерекшеленеді. Оның өзі эритроциттердің химиялық, улы, инфекциялық, дәрі-дәрмектік және бақа да факторлармен зақымдануы нәтижесінде пайда болады.
б) туа біткен (тұқым қуалайтын) гемолиздік анемия патологиялық гемоглобиндердің (гемоглобиноздардың) немесе ақаулы эритроциттердің (эритроцитопатия) тұқым қуалауы нәтижесінде пайда болады. Эритроциттер РЭС (ретикулоэндотелиалдық жүйе) клеткаларында, көбінесе талақта бүлінеді.
Анапластикалық анемияда эритроциттердің жасалу және жетілу процестері бұзылады. Бұған мысал ретінде жлқының инфекциялық анемиясын атауға болады. Вирус жілік майын зақымдайды, эритропоэз кемиді, қызбаға шалдығады, өледі.
Анапластикалық анемия азықтандырудың, зат алмасудың бұзылуынан, авитаминоздан, микроэлементтердің жетіспеуінен т.б. пайда болуы мүмкін.